W XII wieku tereny obecnego powiatu opoczyńskiego wchodziły w skład dwóch ziem: żarnowskiej i skrzyńskiej. Obie te ziemie, jak wskazują dokumenty z 1136 roku, miały swoje odrębne kasztelanie: w Żarnowie oraz w Skrzynnie.

Podział ten istniał prawdopodobnie do drugiej połowy XIV wieku. Zaczęto wówczas wyodrębniać nowe jednostki administracyjne. W latach 1346 - 1368 uformował się powiat opoczyński, na czele którego ustanowiono pierwszego starostę.

Kasztelanie: żarnowska oraz skrzyńska wraz ze swymi okręgami podupadły i zaczęły odgrywać tylko strategiczną rolę. 

W tym czasie głównym centrum nowo utworzonego powiatu stał się gród Opoczno.